دکتر عبدالرضا باقری
درجه علمی: استاد
گرایش: ژنتیک و اصلاح نباتات
شماره تماس: 38805758-051
مدیر قطب
دکتر احمد نظامی
درجه علمی: استاد
گرایش: فیزیولوژی گیاهان زراعی
شماره تماس: 38805803-051
قائم مقام قطب
دکتر سعید ملک زاده شفارودی
درجه علمی: دانشیار
گرایش: ژنتیک و اصلاح نباتات
شماره تماس: 38805722-051
اعضا
دکتر ابراهیم ایزدی دربندی
درجه علمی: دانشیار
گرایش: علوم علف های هرز
شماره تماس: 38805791-051
دکتر مهدی پارسا
درجه علمی: دانشیار
گرایش: فیزیولوژی گیاهان زراعی
شماره تماس: 38805759-051
دکتر علی گنجعلی
دکتر محمد گلوی
حبوباتی مانند نخود و عدس، سازگاری مناسبی به اقلیم خشک و نیمه خشک داشته و در نظامهای زراعی مناطق مذکور به طور وسیعی کشت میشوند. این حبوبات به دلیل ویژگیهای مفیدی نظیر توانایی تثبیت زیستی نیتروژن و بهبود حاصلخیزی خاک، برهم زدن چرخه آفات و بیماریهای غلات و سایر محصولات، نقش مهمی در پایداری تولید و تامین غذای سالم ایفا میکنند. همچنین با افزایش مصرف حبوبات در رژیم غذایی ضمن تکمیل نیاز پروتئینی انسان، امکان کاهش عوامل تشدید کننده در تغییرات اقلیمی (از جمله متان تولیدی توسط دامها) فراهم شده و صرفهجویی قابل ملاحظه ای در مصرف آب به ویژه با توجه به بحران خشکسالی و کمبود آب در کشور، ممکن خواهد شد. عملکرد نخود و عدس در ایران از متوسط جهانی آن کمتر است که علل عمده آن، بروز تنشهای غیر زیستی (از جمله سرما، خشکی و شوری) و زیستی (آفات، بیماری ها و علفهای هرز) میباشد.
در صورت معرفی ارقام متحمل به سرمای زمستان و فراهم شدن امکان کشت پاییزه و زمستانه این گیاهان، در افزایش عملکرد و نیز بهبود و ثبات تولید این محصولات، تحول اساسی روی خواهد داد، تجربهای که در مناطق دارای آب و هوای مدیترانهای سبب بهبود تولید این محصولات تا بیش از 70 درصد شده است. معرفی ارقام متحمل به خشکی و همچنین سازگار با آبیاری تکمیلی نیز یکی از راههای موثر و کارآمد برای جلوگیری از نوسان عملکرد و دستیابی به تولید پایدار نخود و عدس است. همچنین، معرفی ارقام متحمل به شوری نخود و عدس میتواند مناطق زیر کشت این گیاهان و همچنین مقدار تولید آنها را در مناطقی که خاکهای آن دارای شوری متوسط هستند، افزایش دهد.
از میان بیماریهای مهم این حبوبات، بیماری برقزدگی که یک بیماری قارچی است و توسط قارچ Ascochyta ایجاد می شود، در سالهای پرباران خسارت چشمگیری به این محصولات وارد می کند. تولید ارقام مقاوم مستلزم آگاهی کافی از روند توسعه بیماری و شناخت تنوع نژادهای موجود در مناطق عمده کشت نخود و عدس است و استفاده از ارقام مقاوم نیز یکی از اقتصادیترین راههای مقابله با عوامل بیمارگر و کاهش خسارت ناشی از آنها به شمار میرود. همچنین حدود 50 تا 95 درصد مناطق زیر کشت حبوبات کشور با مشکل علفهای هرز روبرو هستند و کاهش عملکرد ناشی از آنها بین 30 تا 90 درصد گزارش شده است. نخود و عدس به دلیل ضعف صفات رقابتی با علفهای هرز و گیاهان مهاجم، در مواجهه با آنها ضعیف بوده و شدیداً تاثیر منفی می پذیرند. از آنجایی که مشکلات علفهای هرز تنها به کاهش عملکرد ناشی از رقابت آنها محدود نمیشود و این گیاهان علاوه بر نقش میزبانی آفات و بیماریها، از طریق دگر آسیبی نیز مشکل ساز بوده و در برداشت محصول هم مزاحمت ایجاد میکنند، اهمیت نحوه کنترل و مدیریت آنها دوچندان میشود.
انتظار میرود تداوم تحقیقات و حصول دستاوردهای ملموس در این قطب علمی (که دیر زمانیست به همت اعضای هیات علمی گروه زراعت و اصلاح نباتات، گروه بیوتکنولوژی و به نژادی گیاهی و گروه پژوهشی بقولات در دانشگاه فردوسی مشهد آغاز و تداوم یافته است) بر روی تنشهای فوق الذکر و در قالب پنج پروژه مصوب، منجر به معرفی و آزادسازی چند رقم متحمل به تنشهای زیستی و غیرزیستی در نخود و عدس شود و تجمیع شماری از این صفات در یک یا دو رقم اصلاح شده مشکل دیرین خسارت تنشهای یاد شده را مرتفع سازد.
اهداف کلی قطب علمی حبوبات سرمادوست (نخود و عدس)
- معرفی ژنوتیپ های متحمل به تنش سرمای نخود و عدس برای کشت پائیزه در مناطق سرد کشور جهت ثبات و پایداری تولید و نیز کاهش مصرف آب
- گزینش نهایی و معرفی ژنوتیپها یا ارقام متحمل به تنش خشکی نخود و عدس برای شرایط دیم و کم آبیاری
- معرفی ارقام کاندید متحمل به شوری نخود و عدس جهت وارد شدن به الگوی تناوب مناطق شور جهت افزایش پایداری تولید
- ارزیابی و تایید مقاومت نمونههای متحمل به بیماری برقزدگی جهت معرفی منابع ژنتیکی یا ارقام مقاوم
- بهبود بخشیدن شیوه های مدیریت و کنترل علف های هرز جهت کاهش هزینه های تولید و افزایش راندمان تولید در مزارع نخود و عدس
- بهینه سازی شیوه های نوین مولکولی جهت تکمیل و تسریع روشهای به نژادی در نخود و عدس برای مقابله با تنشهای محیطی
عنوان پروژه مصوب و جاری در قطب علمی حبوبات سرمادوست (دانشگاه فردوسی مشهد)
بهبود عملکرد و تولید نخود و عدس با تاکید بر معرفی ارقام یا منابع ژنتیکی متحمل به تنشهای محیطی
عناوین طرح های پنج گانه جاری در این قالب:
1- شناسایی، به گزینی و اصلاح ژنوتیپ های نخود و عدس متحمل به سرما برای کشت پاییزه درمناطق سرد و مرتفع کشور
2- به گزینی و اصلاح ژنوتیپ های نخود و عدس متحمل به خشکی برای کشت های دیم و کم آبیاری
3- به گزینی ژنوتیپ های متحمل به شوری نخود و عدس به منظور تضمین پایداری تولید در مناطق شور
4- تایید مولکولی نمونه های مقاوم نخود و عدس در برابر بیماری برقزدگی با انجام آزمونهای تمایز، یکنواختی و پایداری جهت معرفی ارقام مقاوم به برقزدگی
5- مدیریت و کنترل علفهای هرز در مزارع نخود و عدس